Kanggo wong .... Njowo sing seneng karo budaya jowo

No.

Ngoko

Kråmå Madyå

Kråmå Inggil

01.
02.
03.
04.
05.
06.
07.
08.
09.

E
élíng
êmbah
êmbuh
êndhêm
êndi
êntèni
ênyang
êpèk
ésuk

élíng
êmbah
kirangan
mêndhêm
pundi
êntosi
awís
pêndhêt
énjíng

émút, ångêt
éyang
ngapuntên
wuni
pundi
rantosi
awís
pundhút
énjíng

01.
02.
03.
04.
05.
06.
07.
08.
09.
10.
11.

I
ikêt
iki
ilang
imbúh
inêp
irêng
ngiringakên
iså
isín
iwak
iyå

ikêt
niki
ical
imbêt
nyipêng
cêmêng
ngiringakên
sagêd
isín
ulam
inggíh

dêstar
punikå
ical
tandúk
nyaré
cêmêng
ndhèrèkakèn
sagêd
lingsêm
ulam
sêndikå

01.
02.
03.
04.
05.
06.
07.
08.
09.
10.
11.
12.

J
jågå
jago
jalúk
jamu
jaran
jarít
jenat
jerúk
jisím
jogèd
jungkat
jupúk

jagi
sawúng
nêdi
jampi
jaran
sinjang
jênat
jêram
jisím
jogèd
sêrat
pêndhêt

rêkså
sawúng
nyuwún
lólóh
titihan
nyamping
swargi
jêram
layón
bêkså
pêthat
pundhút

01.
02.
03.
04.
05.
06.
07.
08.
09.
10.
11.
12.
13.
14.
15.
16.
17.
18.
19.
20.
21.
22.
23.
24.
25.
26.
27.
28.
29.

K
kabèh
kåcåmåtå
kagèt
kakang
kalúng
kanggo
kåndhå
kathók
katúr
kayu
kêbo
kêlambi
kêlúd
kêmbang
kêmbên
kêmúl
kêrís
kijíng
kirå
kóngkón
kowé
kramas
kråså
krungu
dikubúr
kuburan
kurang
kuwat
kuwi

sêdåyå
kåcåmripat
kagèt
kakang
kalúng
kanggé
sanjang
kathók
katúr
kajêng
maéså
rasukan
kêlud
sêkar
kêmbên
kêmul
dhuwúng
kijíng
kintên
kèngkèn
sampéyan
kramas
kraós
kêpirêng
dipêtak
kuburan
kirang
kiyat
niku

sêdantên
kåcåtingal
kêjót
råkå
sangsangan
kagêm
ngêndika
lancingan
konjúk
kajêng
maéså
agêman
samparan
sêkar
kêsêmêkan
singêp
wangkingan
sêkaran
kintên
utús
pênjênêngan
jamas
kraós
midhangêt
disarèkaké
pasaréyan
kirang
kiyat
punikå

A
agni = gêni
agrå = pucúk
ajar = pandhitå
aji = ratu, råjå
akåså = awang awang
aldåkå = gunúng
ambå = aku, ingsun
ambeg = sipat
ancålå = gunung
andåkå = bantheng
anggå = awak
anggung = tansah
angkårå = lobå

apsårå = déwå
asurå = butå
ardi = gunúng
argå = gunúng
arís = alon, sarèh
arkå = srêngéngée
arså = arep
asthå = wólu
asthi = gajah
atmå = anak
atmajå = anak
aywå = åjå

B
badhåmå = gaman
bådrå = rembulan
bantålå = lêmah
barunå = sêgårå
basuki = slamêt
bathårå = déewå
bayu = angín

biråwå = gagah
bråmå = gêni
bramantyå = nêsu
brangtå = kasmaran
bogå = pangan
bomantårå = langít

C
cåkå = rodhå
candhålå = daksiyå
cåndrå = rêmbulan
caråkå = utusan
catúr = papat

cidrå = durjånå
ciptå = ngarang
citrå = gambaran
culikå = durjånå

D
dahånå = gêni
danåwå = butå
dhandhang = gagak
dhadhu = abang
dhatulåyå = kratón
dåså = sepuluh
datan = ora
dwipånggå = gajah
dirgantårå = awang2
dityå = butå
diyu = butå

dhingín = dhisík
driyå = ati
dúk = nalikå
dúksinå = kidul
(n)dulu = ndêlêng
dutå = utusan
dwi = loro
dwijå = guru
dhúhkitå = susah
dumadi = uríp

E
ekå = siji
eksi = måtå
erawati = blêdhèg

érnåwå = sêgårå
ésa = tunggal
èsti = karêp

G
gahånå = jurang
gapurå = lawang agúng
gåtå = laku
gåtrå = baris
gegånå = awang-awang
giri = gunúng

gitå = kêmbang
gung = gêdhé
gúntúr = jugrúg
gúrnitå = gludhúg
gurúh = blêdhèg
gyå = énggal

I
ibå = gajah
imå = mégå
imålåyå = gunúng

inå = asór
indriyå = karêp
ingsún = aku

J
jålå = banyu
jålådårå = mendhúng
jaladri = sêgårå
jalanidhi = sêgårå
jalu = lanang
jalmå = wóng

jawåtå = déwå
jarwå = têgês
jåyå = mênang
jênar = kuníng
juwitå = wanitå

K
kadyå = kåyå
kågå = manúk
kalbu = ati
kalokå = kesuwúr
kalpikå = ali - ali
kalyånå = linuwih
kapti = têngên
kapiyarså = karêp
kardi = kêprungu
kartå = aman
kartikå = lintang

karyå = gawé
kayún = karêp
kencånå = êmas
kéring = kiwå
kintåkå = layang
kismå = lêmah
kresnå = irêng
kukilå = manúk
kuncårå = misuwúr
kusumå = kêmbang
kuwåwå = kuwat

L
lalis = mati
lampús = mati
langkíng = irêng
lastri = bêngi
layu = mati
lêbda = pintêr
léna = mati

lír = kåyå
lóh jinawi = subúr
lokå = jagad
ludirå = getih
luhúr = mubyå
lumaksånå = mlaku

M
madyå = têngah
makaryå = nyambút gawe
mamèh = golèk
mami = aku
mandhala = bumi
manggala = panggêdhé
manjing = mlebu
margå = dalan
margånå = panah
martå = sabar
marutå = angín

mijíl = mêtu
minå = iwak
mitrå = kåncå
miyarså = krungu
mudhå = ênom
mulat = wêrúh
muróni = ngêndêmi
murdå = sirah
musnå = ilang
muståkå = sirah

N
nålå = ati
nalendrå = prabu
narmådå = kali
naryå = ratu
nåtå = ratu
nawålå = layang
nendrå = turu

netrå = mripat
nimpunå = pintêr
nulådhå = niru
nuswa = pulo
obar abir = kilat
orêm = sêsambat

P
pabaratan = papêrangan
pådå = sikíl
palagan = papêrangan
palastrå = mati
palupi = tulådhå
pêmbayun = pêembarep
pamulu = praèn
panca = limå
påncåkåra = pêrang
panti = omah
pangaksåmå = pangapurå
pangastuti = sêmban
pangupåjiwå= panguripan
påråmartå = luhúr
patrå = gedhóng

pawiyatan = sêkolah
payudårå = susu
pindhå = kåyå
pitå = kuning
pradånggå = gamêlan
pråjå = nêgårå
pralåyå = mati, rusak
pramukå = panggêdhé
praptå = tekå
pratålå = lemah
pratiwi = bumi
prawirå = kendel
priyanggå = dhéwé
purnå = ganep, bubar
puspitå = kêmbang

R
radyan = radèn
rahayu = slamêt
rågå = awak
ratri = bêngi,
rawi = srêngéngé

rektå = abang
rênå = ibu
riptå = ngarang
rogå = lårå
rukmi = êmas

S
saekå pråyå = rukún
sah = pisah
sakti = digdåyå
samirånå = angin
samodrå = sêgårå
samyå = pådhå
sånå = panggonan
sanggraha = cawisan
sardulå = macan
sarirå = badan
sarpå = ula
sasånå = papan
sasångkå = rêmbulan
sasmitåa = tåndhå
sastrå = tulis
såtå = satús
sato = kéwan
sawegó = sêdiyå
séta = putíh
sigrå = gelís
sila = patrap

sinudarsånå = ditiru
sirå = kowé
sirnå = ilang
siswå = murid
sitorêsmi = rembulan
siwi = anak
socå = mripat
sopanå = dalan
sonå = asu
soóg = payúng
sotyå = intên
sudarmå = bapak
sudarsånå = conto
sudirå = digdåyå
sumbågå = misuwúr
sungkåwå = susah
sunu = anak
surå = wani
suryå = srêngéngé
sutå = anak
swéda = kringêt

T
tan = ora
tanåyå = anak
taru = wít
tarunå = ênóm
tinón = katón

tirtå = banyu
tliti = turún
trusta = sênêng
turånggå = jaran
tyas = ati

U
udråså = tangís
adyånå = taman
upåyå = golêk
upikså = wêrúh

usådå = tåmbå
utåmå = bêcík
utårå = lór

W
wacånå = caturan
waluyå = waras
wånå = alas
wanårå= kêthèk
wandåwå = kadang
wardåyå = ati
waríh = banyu
warså = taun
wasånå = pungkasan
waskitå = awas
waspå = lúh
wastrå = sandhangan
wé = banyu
wibåwå = luhúr
wibi = ibu

wicårå = gunêman
widyå = kawruh, pintêr
wíl = butå
wilís = ijo
wimbå = wêtu
wirå = prajurit
winursita = dicritakaké
wismå = omah
wisudå = angkat
wiyati = awang-awang
wredhå = tuwa
wrekså = kayu
wukír = gunúng
wuntat = buri
wuyúng = kasmaran

Y
yånå = krétå
yåså = gawé
yayah = bapak
yêkti = bênêr
yitnå = ngati-ati

yogå = anak
yogyå = bêcík
yudå = pêrang
yuwånå = slamêt
ywå = åjå

A
01. Adhang-adhang tètèsé êmbún.
Njagakaké barang mung sak olèh olèhé.
02. Adigang, adigúng, adigunå
Ngêndêlaké kakuwatané, kaluhurané lan kapintêrané
03. Aji gódhóng garíng.
Wis ora ånå ajiné/asór banget
04. Ånå catúr mungkúr.
Ora gelem ngrungókaké rêrasan kang ora bêcík
05. Ånå daulaté ora ånå bêgjané.
Arep nêmu kabêgjan, ning ora sidå.
06. Ånå gulå ånå sêmut.
Panggonan síng akèh rêjêkiné, mêsti akèh sing nêkani.
07. Anak polah båpå kêpradah.
Tingkah polahé anak dadi tanggungané wóng tuwå.
08. Anggênthóng umós.
Wóng kang ora biså nyimpen wêwadi.
09. Angón mångså.
Golèk waktu kang prayogó kanggo tumindak.
10. Angón ulat ngumbar tangan.
Ngulataké kaanan yèn limpé banjur dicólóng.
11. Arêp jamuré êmoh watangé.
Gêlêm kêpenaké ora gêlêm rêkasané.
12. Asu rêbutan balúng.
Rebutan barang kang sêpélé.
13. Asu bêlang kalúng wang.
Wóng asór nangíng sugíh.
14. Asu gêdhé mênang kêrahé.
Wóng kang dhuwúr pangkaté, mêsthi baé luwih gêdhé
panguwasané
15. Asu marani gebúk.
Njarag marani bêbaya.
16. Ati béngkong olèh óncóng.
Wóng duwé niyat ålå oléh dalan.

B
01. Bålådéwå ilang gapité.
Ilang kakuwatané/kaluhurané.
02. Banyu pinêrang ora bakal pêdhót.
Pasulayané sêdulur ora bakal medhótake pasêdulurane.
03. Bathang lêlaku.
Lunga ijèn ngambah panggonan kang mbêbayani.
04. Blåbå wudå.
Saking lomane nganti awake dhéwé ora kêduman.
05. Bèbèk mungsuh mliwís.
Wóng pintêr mungsuh pådhå wóng pintêr.
06. Bêcík kêtitík ålå kêtårå.
Bêcik lan ålå bakal kêtårå ing têmbé mburiné.
07. Bêlo mèlu sêton.
Manút grubyúk ora ngêrti karêpé.
08. Bêras wutah arang bali mênyang takêré.
Barang kang wís owah ora bakal bali kaya mauné.
09. mBidhúng api rowang.
Ethók-éthók nulúng nangíng sêjatiné arêp ngrusuhi.
10. Blilu tau pintêr durúng nglakoni.
Wóng bodho nanging sêríng nglakóni, luwih pintêr karo
wóng pintêr nanging durung tau nglakóni.
11. Bubuk olèh lèng.
Wóng duwé niyat ålå olèh dalan.
12. Búng príng petúng.
Bocah kang lónggór (gêlis gêdhé).
13. Buntêl kadút, ora kinang ora udút.
Wóng nyambút gawe bóróngan ora olèh mangan lan udut /
rokok.
14. mBuru ucêng kélangan dhêlêg.
Mburu barang sêpélé malah kélangan barang kang luwíh
gêdhé.
15. Busúk kêtêkúk, pintêr kêblingêr.
Síng bodho lan síng pintêr pådhå nêmu cilåkå.

C
01. Carang canthèl.
Ora diajak gunêman nanging mèlu-mèlu ngrêmbug.
02. Car-cór kåyå kurang janganan.
Ngómóng cêplas-cêplós ora dipikir dhisik.
03. Cathók gawèl.
Sênêng cawé cawé mêsthi ora diajak gunêman.
04. Céból nggayúh lintang.
Kêkarêpan kang mokal bakal kêlakón.
05. Cêcak nguntal cagak.
Gêgayuhan kang ora imbang kekuwatan.
06. Cêdhak cèlèng boloté.
Cêdhak karo wong ålå bakal katut ålå.
07. Cêdhak kêbo gupak.
Cêdhak karo wong ålå bakal katut ålå.
08. Ciri wanci lêlai ginawa mati.
Pakulinan ålå ora biså diowahi yèn durung nganti mati.
09. Cincing-cincing mêksa klêbus.
Karêp ngirid nanging malah êntèk akèh.
10. Criwis cawís.
Sênêng maido nanging yó sênêng mènèhi/muruki.
11. Cuplak andhêng - andhêng yèn ora pêrnah panggonan
bakal disingkiraké.
Wóng kang njalari ålå bêcík disingkiraké.

D
01. Dadiyå banyu emóh nyawuk, dadiyå gódhóng emóh
nyuwèk, dadiyå sukêt emóh nyênggút.
Wis ora gêlêm nyanak / såpa arúh.
02. Dahwèn ati opèn.
Nacad nangíng mbênêrake wong liya.
03. Dhandhang diunèkaké kuntúl, kuntúl diunèkaké dhandhang.
Ålå diunèkaké bêcí, bêcík diunèkake ålå.
04. Déså måwå cårå, negårå måwå tåtå.
Saben panggonan duwé cårå utåwå adat dhéwé dhéwé.
05. Dhêmit ora ndulít, sétan ora doyan.
Tansah diparingi slamêt ora ånå kang ngrusuhi.
06. Digarókake dilukókake.
Dikóngkón nyambút gawe abót.
07. Didhadhungå medhót, dipalangånå mlumpat.
Wóng kang kêncêng karêpé, ora kênå dipênggah manèh.
08. Diwènèhi ati ngrógóh rêmpêla.
Wis diwènèhi sêthithík, malah njaluk kang akèh.
09. Dóm sumurup ing banyu.
Laku sêsidhêman kanggo mêruhi wêwadi.
10. Dudu sanak dudu kadang, yèn mati mèlu kélangan.
Sênajan wóng liya nèk nêmoni rêkasa bakal dibélani.
11. Dukå yayah sanipi, jåjå bang mawingå wingå.
Wóng kang nêsu banget.
12. Dudutan lan anculan.
Pådhå kêthikan, síng siji éthok-éthok ora ngêrti.
13. Durúng ilang pupak lêmpuyangé.
Wóng kang dianggêp bocah cilík durung ngêrti åpå-åpå.
14. Durúng pêcus kêsêlak bêsús.
Durúng sêmbada nanging kêpingín síng ora-ora.

E
01. Éman éman ora keduman.
Karêp éman malah awaké dhéwé ora kêduman.
02. Êmban cindé êmban siladan.
Pilíh kasíh ora adíl.
03. Êmbat êmbat cêlarat.
Wóng nyambút gawé kanthi ngati-ati bangêt.
04. Êmprít abuntút bêdhúg.
Pêrkara síng mauné sêpélé dadi gêdhé.
05. Êndhas gundhúl dikêpêti - Wís kêpénak ditambahi kêpénak manèh.
06. Êndhas péthak kêtiban êmpyak.
Wóng kang bola-bali nêmu cilaka.
07. Ênggon wêlut didoli udhèt.
Panggoné wóng pintêr dipamèri kapintêran síng ora
sêpirowå.
08. Êntèk ngamèk kurang golèk.
Olèhé, ngunèni/nyênèni sakatogé.
09. Êntèk jaraké.
Wís êntèk kasugihané.
10. Ésuk dhêlé soré témpé.
Wóng kang ora têtêp atiné (méncla - ménclé).

G
01. Gagak nganggo lar mêrak.
Wóng asór (cilík) tumindak kaya wóng luhúr (gêdhé).
02. Gajah alingan sukêt têki.
Laír lan batine ora pådhå, mêsti bakal kêtårå.
03. (ng) Gajah êlar.
Sarwå gêdhé lan dhuwur kêkarêpané.
04. Gajah ngidak rapah.
Nrajang wêwalêr dhéwé.
05. Gajah pêrang karo gajah, kancíl mati ing têngah.
Wóng gêdhe kang pådhå pasulayan, wóng cilík síng dadi
korban.
06. Garang garíng.
Wóng sêmugíh nangíng sêjatiné kêkurangan.
07. Gawé luwangan nggo ngurugi luwangan.
Golèk utangan kanggo nyaúr utang síng dhisík.
08. Gayúk-gayúk tuna, nggayúh nggayúh lupút.
Samubarang kang dikarêpaké ora bisa kêturutan.
09. Gliyak-gliyak tumindak, sarèh pakolèh.
Sênajan alon-alon anggoné tumindak, nangíng bisa
kalêksanan kêkarêpané.
10. Golèk banyu bêníng.
Mêguru golèk kawruh síng bêcík.
11. Golèk-golèk kêtêmu wóng luru-luru.
Karêpe arêp golèk utangan malah diutangi (dijaluki utang).
12. Gupak puluté ora mangan nangkané.
Mèlu rêkasa nangíng ora mèlu ngrasakaké kêpénak.
13. Idu didilat manèh.
Murungaké janji síng wís diucapaké.
14. Iwak lumêbu wuwu.
Wóng kêna apus kanthi gampang.

J
01. (n)Jagakaké êndhógé si blórók.
Njagakaké barang kang durung mêsti ånå lan orané.
02. (n)Jajah désa milang kori.
Lêlungan mênyang êndi-êndi.
03. Jalmå angkårå mati murkå.
Nemoni cilåkå jalaran angkårå murkané.
04. (n)Jalukan ora wèwèhan.
Sênêng njaluk ora gêlêm mènèhi.
05. Jati kêtlusupan ruyúng.
Kumpulané wóng bêcik klêbon wóng ålå.
06. Jaran kêrubuhan êmpyak.
Wóng wís kanji (kapók) bangêt.
07. Jarít lawas ing sampiran.
Duwé kapintêran nangíng ora digunakaké.
08. Jêr basuki måwå béa.
Samubarang gêgayuhan mbutuhaké wragat.
09. (n)Jujú muwúl.
Prakårå kang nambah-nambahi rêkåså.
10. (n)Junjúg ngêntêbaké.
Ngalêmbana nangíng duwe niyat ngasoraké.

K
01. Kacang ora ninggal lanjaran.
Kabiasané anak niru wóng tuwané.
02. Kadang konang.
Gêlêm ngakóni sêdulur mung karo síng sugíh.
03. Kalah cacak mênang cacak.
Samubarang pênggawéyan luwíh bêcík dicoba dhisík biså
lan orané.
04. Kandhang langít, bantal ombak, kêmúl mégå.
Wóng síng ora duwé papan panggonan
05. Katépang ngrangsang gunúng.
Kagêdhen karêp/panjångkå mokal biså kelakón.
06. Katón kåyå cempåkå sawakúl.
Tansah disênêngi wóng akèh.
07. Kåyå banyu karo lêngå.
Wóng kang ora bisa rukún.
08. Kakèhan gludhúg kurang udan.
Akèh omongé ora ånå nyatané.
09. Kêbanjiran sêgårå madu.
Nêmu kabêgjan kang gêdhé bangêt.
10. Kêbat kliwat, gancang pincang.
Tumindak kêsusu mêsthi ora kêbênêran.
11. Kêbo bulé mati sétra - Wóng pintêr níng ora ånå síng
mêrlókaké.
12. Kebo ilang tómbók kandhang.
Wís kélangan ngêtokaké wragat manèh kanggo nggoleki
malah ora kêtêmu pisan.
13. Kêbo kabótan sungu.
Rêkåså mergå kakèhan anak.
14. Kêbo lumumpat ing palang.
Ngadili prakårå ora nganggo watón.
15. Kêbo mulíh menyang kandhangé.
Wóng lunga adóh bali mênyang omah manèh.
16. Kêbo nusu gudèl.
Wóng tuwa jalúk wurúk wóng ênóm.
17. Kêgêdhèn êmpyak kurang cagak.
Kêgêdhèn kakêrêpan nangíng kurang sêmbada.
18. Kajugrugan gunúng mênyan.
Olèh kabêgjan kang gêdhé bangêt.
19. Kêkudhúng welulang macan.
Ngapusi nggawé jênêng wóng kang diwêdèni.
20. Kêlacak kêpathak.
Ora bisa mungkír, jalaran wís kabuktèn.
21. Kêna iwaké åjå nganti buthêg banyuné.
Síng dikarêpaké kêlakon níng åjå nganti gawée rusak/ramé.
22. Kêncana katon wingka.
Sênajan apík nangíng ora disênêngi
23. Kêndêl ngringkêl, dhadhag ora godak.
Ngaku kêndêl tur pintêr jêbu1 jiríh tur bodho.
24. Kênès ora èthès.
Wóng sugíh umúk nangíng bodho.
25. Kêplók ora tómbók.
Wóng sênêngané maido thók, ora gêlêm mélu cawé-cawé.
26. Kéré munggah balé.
Batúr dipèk bojo karo bêndarané
27. Kéré nêmoni malêm.
Wóng kang bêdhighasan / sêrakah.
28. Kêrot ora duwé untu.
Duwé kekarêpan níng ora duwé bandha/wragat.
29. Kêrubuhan gunúng.
Wóng nêmóni kêsusahan síng gêdhé bangêt.
30. Kêsandhúng ing råtå, kêbêntus ing tawang.
Oleh cilåkå síng ora dinyånå nyånå.
31. Kêtula-tula kêtali.
Wóng kang tansah nandhang sêngsara.
32. Kêthèk saranggón.
Kumpulan wóng kang tindak ålå.
33. Kléyang kabúr kanginan, ora sanak ora kadang.
Wóng síng ora duwé panggónan utåwå omah síng têtêp.
34. Klênthíng wadah masin.
Angèl ninggalaké pakulinan tumindak ålå.
35. Kongsi jambúl wanên.
Nganti tumêkan tuwå bangêt.
36. Krókót ing galêng.
Wóng kang mlarat banget.
37. Kriwikan dadi grójógan.
Prakårå kang maune cilík dadi gêdhé.
38. Kumênthus ora pêcús.
Sênêng umúk nanging ora sêmbada.
39. Kurúng munggah lumbúng.
Wóng asór/cilík didadèkaké wóng gêdhé.
40. Kuthúk nggéndhóng kêmiri.
Manganggo kang sarwå apík/aji liwat dalan kang
mbêbayani.
41. Kutúk marani sundúk ulå marani gêpúk.
Njarag marani bebåya.
42. Kuncúng nganti têmêka gêlúng.
Suwe bangêt anggoné ngêntèni.
43. Ladak kêcangklak.
Wóng kang angkúh nêmóni pakéwúh margå tumindaké
dhéwé.
44. Lahang karóban manís.
Rupané bagús/ayu túr luhúr bêbudèné.
45. Lambé satumang kari sêmêrang.
Dituturi bola-bali mêksa ora digugu.
46. Lanang kêmangi.
Wóng lanang kang jirèh.
47. Lêgan golèk mómóngan.
Wís kêpénak malah golèk rêkasa.
48. Lumpuh ngideri jagad.
Duwe kekarepan kang mokal keturutan.

M
01. Maju tatu mundúr ajúr.
Prakårå kang sarwå pakéwúh.
02. Matang tunå numbak luput.
Tansah lupút kabèh panggayuhané.
03. Mbuang tilas.
Éthok-éthok ora ngêrti marang tumindaké kang ålå síng lagi dilakoni.
04. Mênêng widårå ulêran.
Katón antêng nanging sêjatiné ala atiné.
05. Mêntung kojå kêna sêmbaginé.
Rumangsané ngapusi, nangíng sêjatiné malah kêna apus.
06. Mêrangi tatal.
Mêntahi rêmbug kang wís matêng.
07. Mikúl dhuwúr mêndhêm jêro.
Biså njunjúng drajat wóng tuwå.
08. Milíh-milíh têbu olèh bolèng.
Kakèhan milíh, wêkasan olèh kang ora bêcík.
09. Mrójól sêlaning garu.
Wóng kang lupút såkå bêbåyå.
10. Mubra-mubru mblabar madu.
Wóng síng sarwå kêcukupan.

N
01. Nabók nyilih tangan.
Tumindak ålå kanthi kóngkónan wóng liyå.
02. Ngagar mêtu kawúl.
Ngójók-ngójóki supåyå dadi pasulayan, nanging síng
diójók-ójóki ora mêmpan.
03. Ngajari bèbèk nglangi.
Pênggawéyan síng ora ånå paédahé.
04. Ngalasake negårå.
Wóng síng ora manut pranatan negårå.
05. Ngalem lêgining gulå.
Ngalembånå kapintêran wóng kang pancèn pintêr/sugíh.
06. Ngaturake kidang lumayu.
Ngaturaké barang kang wis ora ånå.
07. Nglungguhi klåså gumelar.
Nindakaké panggawéyan kang wis tumåtå.
08. Ngóntragaké gunúng.
Wóng cilík asór biså ngalahaké wóng luhúr/gêdhé, nganti
gawé kagèt wóng akèh.
09. Nguthik-uthik macan dhédhé.
Njarag wóng kang wís lilíh nêpsuné.
10. Nguyahi segårå.
Wèwèh marang wóng sugíh kang ora ånå pituwasé.
11. Nucúk ngibêraké.
Wís disuguhi mangan mulíh isíh mbrêkat.
12. Nututi layangan pêdhót.
Nggolèki barang sêpélé síng wis ilang.
13. Nyangóni kawula minggat.
Ndandani barang kang tansah rusak.
14. Nyólóng pêthèk.
Tansah mlèsèt såkå pamèthèke/pambatang.

O
01. Obah ngarep kobèt mburi.
Tumindaké panggêdhé dadi contoné/panutané kawula alít.
02. Ópór bèbèk, mêntas awaké dhèwèk.
Rampung såkå rékadayané dhéwé.
03. Ora ånå banyu mili menduwúr.
Wataké anak biasané niru wóng tuwané.
04. Ora ånå kukús tanpå geni.
Ora ånå akibat tanpå sebab
05. Ora gonjå ora unús.
Wóng kang ålå rupane ugå atine.
06. Ora mambu énthóng irús.
Dudu sanak dudu kadang.
07. Ora tembúng ora tawúng.
Njupúk barange liyan tanpå kåndhå dhisík.
08. Ora uwúr ora sêmbúr.
Ora gêlêm cawé-cawée babar pisan.
09. Ora kinang ora udút.
Ora mangan åpå-åpå.
10. Othak athik didudút angèl.
Gunêmé sajak kêpéenak, barêeng ditêmêni jêbul angèl.

P
01. Palang mangan tandúr.
Diwènèhi kepercayan nangíng malah gawé kapitunan.
02. Pandêngan karo srêngéngé.
Mêmungsuhan karo panguwåså.
03. Panditanê antaké.
Lairé katon suci batine ålå.
04. Pêcrúk tunggu bårå.
Dipasrahi barang kang dadi kêsênêngané.
05. Pitík tróndhól diumbar ing padaringan.
Wóng ålå dipasrahi barang kang aji, wêkasan malah
ngêntèk-êntèki
06. Pupúr sadurúng benjút.
Ngati-ati mumpúng durúng cilaka.

R
01. Rampèk rampèk kêthèk.
Nyêdhak- nyêdhak múng arêp gawé kapitunan.
02. Rawé-rawé rantas, malang-malang putúng.
Samubarang kang ngalang alangi bakal disingkiraké.
03. Rêbút balúng tanpa isi.
Pasulayan mêrga barang kang sêpèlè.
04. Rindík asu digitík.
Dikóngkón nindakaké(pênggawéyan kang cócók karo kêkarêpané.
05. Rupå nggéndóng rêgå.
Margå barang apík mulå rêgané yå larang.
06. Rukún agawé santoså, crah agawé bubrah.
Yèn padhå rukún mêsti padhå santoså, yèn pådhå congkrah mêsti
bakal bubrah rusak.

S
01. Sabar sarèh mêsti bakal pikolèh.
Tumindak samubarang åjå kesusu.
02. Sabåyå pati, sabåyå mukti.
Kerukunan kang nganti tekan pati.
03. Sadumúk bathúk, sanyari bumi.
Pasulayan nganti dilabuhi tekan pati.
04. Sandhíng kebo gupak.
Cedhak wóng tumindak ålå, biså-biså katut ålå.
05. Satru mungging cangklakan.
Mungsuh wóng kang isih sanak sadulur.
06. Sêdhakêp awé-awé.
Wís ninggalake tumindak ålå, nanging ing batín isíh
kepingín nglakoni manèh.
07. Sêmbúr-sêmbúr adús, siram-siram bayêm.
Bisa kalêksanan margå olèh pandongàné wong akèh.
08. Sêpi ing pamrih, ramé ing gawé.
Nindakaké panggawéyan kanthi ora duwé kamélikan åpå-
åpå.
09. Síng såpå salah bakal sèlèh.
Såpå síng salah bakal konangan.
10. Sluman slumun slamêt.
Sênajan kurang ngati-ati. nangíng isíh diparingi slamêt.
11. Sumúr lumaku tinimba, góng lumaku tinabúh.
Wóng kang kumudu-kudu dijaluki piwulang/ditakóni.

T
01. Tebu tuwúh socane.
Prakårå kang wis apík, bubrah margå ånå kang durung mêsthi
salah lan bênêré.
02. Téga larané ora téga patiné.
Sênadyan néegakake rêkasané, nangíg isíh mènèhi pitulungan.
03. Têkèk mati ing ulóné.
Nêmóni cilåkå margå såkå gunêmé dhéwé.
04. Timun jinårå.
Prakårå gampang bangêt.
05. Timun mungsuh durèn.
Wóng cilík mungsúh pànguwåså, mêsthi kalah.
06. Timún wungkúk jaga imbúh.
Wóng bodho kanggone múng yèn kêkurangan baé.
07. Tinggal glanggang cólóng playu.
Ninggalaké papan pasulayan.
08. Tulúng mênthúng.
Katóné nulungi, jêbulé malah ngrusuhi.
09. Tumbak cucukan.
Wóng síng sênêng adu-adu.
10. Tuna sathak bathi sanak.
Rugi båndhå, nangíng bathi pasaduluran.
11. Tunggak jarak mrajak, tunggak jati mati.
Prakårå ålå ngåmbrå åmbråa, prakårå becik kari sathithík.
12. Tembang rawat-rawat, ujare mbók bakul sunambiwårå.
Khabar kang durung mêsthi salah lan bênêré.

U
01. Ucul såkå kudangan.
Luput karo gêgayuhané.
02. Ulat madhêp ati mantêb.
Wís mantêb bangêt kêkarêpané.
03. Undaking pawartå, sudaning kiriman.
Biasané pawartå iku bédå karo kanyatakané.
04. Ungak-ungak pager arang.
Ngisin isini.
05. Welas tanpå alis.
Karêpé wêlas nangíng malah gawé kapitunan.
06. Wís kêbak sundukané.
Wís akèh bangêt kaluputané.
07. Wiwít kuncúng nganti gêlúng.
Wiwít cilík nganti gêdhé/tuwå.

Y
01. Yitnå yuwånå mati inå.
Síng ngati-ati bakal slamêt, síng sêmbrånå bakal cilåkå.
02. Yiyidan munggíng rampadan.
Biyèné wóng dúrjånå/culikå, saiki dadi wóng síng alím.
03. Yogå anyånggå yogi.
Murid nirókaké piwulangé guru.
04. Yuwånå mati lenå.
Wóng bêcík olèh cilåkå, margå kurang ati-ati.
05. Yuyu rumpúng mbaróng róngé.
Omahé magróng-magróng nanging sêjatiné mlarat.

A
01. Abang kumpul pådhå abang - kåyå alas kóbóng
02. Abangé - kåyå gódhóng katirah
03. Agungé - kåyå samodra rób
04. Akèhé pêpati - kåyå babadan pacíng
05. Akèhé pêpati - kåyå sulúng lumebu gêni
06. Akèhé lêlara - kåyå kêna pageblúk
07. Ali-aliné - nggunúng sapikúl
08. Alusé - kåyå sutra
09. Antêngé - kåyå têmantèn ditêmókaké
10. Ayuné - kåyå Dèwi Ratíh

B
11. Bagusé - kåyå Bathårå Kamåjåyå
12. Bangoné - awangun gêdhang salirang
13. Banteré - kåyå angin
14. Bêbêdané - ngadhal mèlèt
15. Bédané - kåyå bumi karo langít
16. Bêgjané - kåyå nêmu êmas sakêbo
17. Bêgjané - kåyå nêmu cêmpaka sawakúl
18. Bungahé - kåyå kêtiban ndaru

C
19. Cahyané bingar - kåyå lintang johar
20. Cahyané nglêntríh - kåyå rêmbulan karainan
21. Cêp klakêp - kåyå óróng-óróng kêpidak
22. Cêthilé - kåyå cinå craki
23. Cumlórót - kåyå lintang alihan
24. Cumlórót - kåyå ndaru

D
25. Dalané - nggêgêr sapi
26. Dalane - mbathók mêngkurêb
27. Dawane barisan - kåyå séla brakithi
28. Dêdêgé - ngringin sungsang
29. Dhuwure - kåyå othak othak méga
30. (n)Dómblóng - kåyå sapi ómpóng

G
31. Gagah prakósó - kåyå Radèn Werkudårå
32. Galaké - kåyå macan manak
33. Galaké - kåyå butå
34. Gampangé - kåyå êmpal pinêcók
35. Gêlungané - ngadhal mènèk
36. Gêlungané - minangkårå
37. Gêlís - kåyå banyu sinaríng
38. Gêndhwané - awangun kadhal mêtêng
39. Gêrêng-gêrêng - kåyå singå antók bayangan

I
40. Ijo kumpúl pådå ijo - kåyå bèthèt sayutå
41. Irêng kumpúl pådhå ireng - kåyå gagak rêraton

J
42. Jangguté - pindhå tawon gumantúng
43. Jogedê - kåyå mêrak kasimpír
44. Jogedê - mucang kanginan

K
45. Kagèté - kåyå tinubrúk ing wóng lêpat
46. Kaku - kåyå kênå nggo pikulan
47. Kêkêjêré - kåyå manúk branjangan
48. Kênèsé - kåyå Dèwi Srikandi
49. Késité - kåyå kadhal
50. Kêpinginé - kåyå nyidham cêmpalúk
51. Klular-klulúr - kåyå tuma kathók
52. Kopat-kapit - kåyå buntút ula tapak angín
53. Kuning - kåyå êmas sinanglíng
54. Kuníng kumpúl pådhå kuníng - kåyå podhang reratón

L
56. Lakuné nusúp-nusúp - pindhå ayam alas
57. Landhêpé - pitúng pinyukúr
58. Lêlêwané - milangoni
59. Lír sato munggíng - rimbagan
60. Luruhé - pindhå Dèwi Sembådrå

M
60. Mêndhak-mêndhak - kåyå sato mèmèti
61. Midêr-midêr - kåyå undar
62. Milíng-milíng - kåyå jangkúng
63. Mlakuné mundúr - kåyå mungkúr gangsír
64. Mlakune - ngódhók

N
65. Nangisé ndrêngêngêng - kåyå rasé
66. Nangisé - ngóróng-ngóróng
67. Nuturi wong pintêr - prasasat ngajari bèbèk nglangi
68. Nyêngité - kåyå dhêmít

P
69. Padhangé - kåyå rinå
70. Pådhå plêg - pindhå jambé sinigar
71. Panasé - kåyå mêcah-mêcahnå sirah
72. Pênggalihé pådhå - pindhå suruh lumah lan kurêp, yèn dinulu séjé
rupane, yèn ginigít pådhå rasané
73. Pariné - gumadhúng
74. Pariné - ngêmpíng
75. Pariné - nêdhêng gumadhúng
76. Pêtêngé - ndumúk irúng
77. Pintêré - kåyå biså njårå langít
78. Pinteré - kåyå biså nyancang angín
79. Pipané rókók - mênyu
80. Pipiné - kåyå tomat matêng
81. Polahé - kåyå gabah dèn interi
82. Polahé - kåyå kuthúk kélangan babón
83. Polahé - ngaru napúng
84. Polatané mbranyak - kåyå Radèn Kåkråsånå/Såmbå
85. Putíh kumpul pådhå putih - kåyå kúntúl nêbå
86. Putíh mêmplak - kåyå kapúk diwusóni

R
87. Rakêté - kåyå sadulur sinårå wèdi
88. Raméné - lir prahårå nêmpúh wukír
89. Raméné surak - mbåtå rubúh
89. Rikaté - kåyå angin
90. Rukunê - kåyå mimi lan mintunå
91. Ruruhé (wóng lanang) - kåyå Raden Janåkå
92. Ruruhé (wóng wadón) - kåyå Dèwi Sembådrå
93. Rupané kêmbar - pindhå jambé sinigar

S
94. Salaké- mêdhi (masír)
95. Sambaté - kåyå nggrantang
96. Sambaté - ngaru årå
97. Sênêngé - kåyå bubúk olèh lèng
98. Sêntoså bangêt - kåyå jangèet kinatêlon
99. Sowané mêndhak-mêndhak - kåyå satå manggíh kråmå
100. Suguhané - mbanyu mili
101. Sumbaré - kåyå biså mutúng wêsi g1igèn
102. Sumbaré - kåyå wani ndilat wêsi abang
103. Suwèké - nyangkêm kódhók
104. Swarané - kåyå gêlap ing mångåa kapat
105. Swarané - kåyå mbêlah-mbêlahnå bumi

T
106. Tandangé cukat - kadyå kilat, kesít kadya thathít
107. Tandangé - kåyå banthèng kêtaton
108. Tandangé - kåyå jangkrík mambu kili
109. Tandangé - kåyå sikatan nyambêr walang
110. Tåpå - ngalong; ngidang; nyantuka
111. Tékadé - kåyå gêni lan urupé
112. Tékadé - kåyå madu lan manís
113. Têpungé kalís (kêkancané) - kåyå banyu karo lêngå
114. Thingak-thinguk - kåyå kêthèk ditulúp
115. Tindaké - nusúp ngayam alas
116. Tulisanê - awangun kêtumbar (aksårå Jåwå)

U
117. Ulêsé - ngêmbang asêm (kucíng)
118. Ulêsé - ngêmbang durèn (jaran)
119. Untabé - kåyå samodra rob
120. Utangé - nyundhúl êmpyak
121. Utange - turút usúk

W
122. Wangsulané - saúr manúk
123. Wanguné - kåyå dårå gêpak
124. Wiragané - nênangi bråtå
125. Wrangkané - gayaman

A
01. abang kupingé = nêsu bangêt
02. (ng)abangké kuping = gawé nêsu
03. abang abang lambé = ora têmênan, mung lêlamisan
04. abang rainê = nandhang isin (wirang)
05. adol ayu = ngêndêlake ayuné
06. adol bagús = ngêndêlaké bagusé
07. adol gawé = ngatonake pênggawéyané
08. adol kringêt = nyambut gawé
09. adol kwanèn = ngêndêlake kwanèné
10. adol krungon = golèk golèk warta/kabar
11. adol séndhé = adol barang mênyang gadhèn
12. adol umbag/umuk = akèh omongé, ning ora ana nyatané
13. adus getíh = tatuné nêmên bangêt
14. adus kringêt = nyambut gawé, abot bangêt
15. adus luh = nêmên anggoné nangís
16. akèh sandhungané = akèh alangané
17. ålå jênêngé = kurang dipêrcåyå
18. ålå kandhutané = ålå wataké
19. ålå tembungé = têmbungé kasar/saru
20. alus tembungé = kêpénak dirungokaké
21. åmbå jangkahé = bisa ikhtiyar mrana-mrana
22. apus kråmå = dibujuki/diapusi cara alus
23. asor budiné = bêbudèné ålå
24. asor yudané = kalah
25. ati dhóndhóng = atiné ålå
26. atiné ånå wuluné = atine ålå/dêngki

B
01. (m)balang liríng = nglirik mripat
02. bau suku = abdi/batur
03. bau têngên = wong kang dipercåyå
04. bêning atine = sumèh
05. (m)buang sangkal = ngilangi/mbuang apês
06. (m)bukak wadi = ngandhakaké wêwadiné
07. (m)buang tilas = nutupi tumindaké sing ålå

C
01. cagak lèk = camilan supaya bêtah mêlèk
02. cagak urip = kanggo nyukupi kêbutuhan uripé
03. cancut taliwåndå = tandang gawé
04. cangkêm gatêl = sênêng ngrasani/nggunêm
05. cêdhak umuré = gêlis mati
06. cêpak jodhone = gêlis olèh jodho
07. cêpak rêjêkiné = gampang olèh rêjêki
08. cilik atiné = kuwatir/wêdi
09. cupêt atiné = gampang nêsu
10. cupêt budiné = ora bisa nggayúh kautaman
11. cupêt jangkahé = ora biså golèk sarånå
12. cupêt nalaré = ora biså mikirake wêrna-wêrnå
13. cupêt pangandêlé = ora percåyå

D
01. dadi gawé = ngrépotaké
02. dåwå-dåwå ujå = perkårå kang ora uwís uwís
03. dåwå tangane = sênêng nyólóng jupúk
04. (n)dhêdhêr kautaman = nandur kêbêcikan
05. dhuwúr atiné = gumêdhé
06. dhuwúr pangkaté = dadi wóng pangkat/panguwasané

E
01. êmpuk rêmbugé = gunêmé énak dirungokaké
02. êntèk atiné = kêwêdèn/kuwatir bangêt
03. ènthèng sanggané = ora rêkåså
04. ènthèng tangané = sênêng tandang gawé

G
01. (ng)gadho ati = gawé susah ati
02. gantung kêpuh = sandhangané ora tau ganti
03. (ng)gantung untu = sêlak kêpingin mangan
04. gêdhé atinée = tatag; ora kuwatir
05. gêdhé êndasé = sómbóng (kêmlungkung)
06. gêdhé ómónge = umúk ora ånå nyatané
07. gêdhée tékadé = ora gampang pasrah
08. (ng)gêdhèkaké pulúk = ora ånå prihatiné
09. (ng)gêgêm tangan = kêsèd nyambut gawé
10. gilig rêmbugé = rêmbugane pasti/mêsti
11. gilig tekadé = tékadé ora bakal mundúr
12. (ng)gilud kawrúh = golèk ilmu kanthi mêmpêng
13. golèk slamêt = ati-ati supaya, ora cilåkå
14. golèk uríp = nyambut gawé nggo nyukupi butuhé

I
01. idu gêni = omongan tansah kêlakon
02. ilat mati = ora bisa ngrasakaké
03. ilang klilipé = ilang mungsuhé

J
01. jåkålårå = rikålå nóm-é rêkåså
02. jêmbar dhadhané = sugíh pangapurå; sabar bangêt
03. jêmbar kawruhé = akèh ngilmuné
04. jêmbar kuburé = mlêbu swarga
05. jêmbar polatané = sumringah
06. jêmbar sêgarané = sugih pangapura; sabar
07. jêro kawruhé = akèh ngilmuné; pintêr